یاتاقان زدن ماشین یکی از مشکلات جدی و هزینه‌بری است که آسیب‌های سنگینی به موتور وارد می‌کند و علائم آن حتما باید جدی گرفته شود. یاتاقان یکی از مهم در سیستم پیشرانه خودرو است که در صورت آسیب‌دیدگی، نیازمند باز و بسته شدن کامل موتور است. به نظر شما چگونه ماشین یاتاقان می‌زند؟ یاتاقان زدن ماشین یعنی چه؟ در این مقاله قصد داریم علت یاتاقان زدن ماشین، علائم یاتاقان زدن ماشین، صدای یاتاقان زدن ماشین، روش‌های تشخیص، هزینه یاتاقان زدن ماشین و زمان تعویض آن را به طور کامل و جامع بررسی کنیم.
یاتاقان زدن ماشین چیست؟
یاتاقان یا برینگ (Bearing) قطعه‌ای فلزی در موتور خودرو است که در محل اتصال میل‌لنگ و شاتون قرار می‌گیرد. این قطعه از دو صفحه نیم‌دایره‌ای تشکیل شده است و با آلیاژی نرم به نام بابیت پوشش داده می‌شود. نقش اصلی یاتاقان کاهش اصطکاک و کاهش دمای ایجاد شده بین قطعات دوار موتور، مانند میل‌لنگ و شاتون به کمک روان‌کاری با روغن موتور است.
زمانی که به دلایل مختلف، یاتاقان نتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، اصطکاک و دمای محل اتصال میل‌لنگ و شاتون به‌شدت افزایش می‌یابد. در نتیجه لایه بابیت ذوب شده و به قطعات فلزی مانند میل‌لنگ و شاتون می‌چسبد. به این وضعیت در اصطلاح، یاتاقان زدن ماشین گفته می‌شود. در موارد شدید، یاتاقان زدن می‌تواند به از کار افتادن کامل موتور منجر شود.
علت یاتاقان زدن ماشین چیست؟
برای جلوگیری از یاتاقان زدن ماشین بهتر است با دلایل این اتفاق پردردسر آشنا شوید. در ادامه چند علت یاتاقان زدن ماشین سواری را معرفی خواهیم کرد:
استفاده از روغن موتور نامناسب یا بی‌کیفیت
یکی از دلایل اصلی یاتاقان زدن ماشین، استفاده از روغن موتور نامناسب یا بی‌کیفیت است؛ زیرا روغن‌های غیراستاندارد به‌خاطر داشتن ناخالصی یا گرید نامناسب، روان‌کاری صحیحی انجام نمی‌دهند. این موضوع اصطکاک و خوردگی قطعاتی مانند یاتاقان را افزایش می‌دهد و در نهایت باعث خرابی زودهنگام آن می‌شود؛ بنابراین انتخاب روغن با گرید مناسب و کیفیت بالا برای موتور ماشین ضروری است.
تعویض نکردن بهموقع روغن موتور و فیلتر روغن
یکی دیگر از دلایل یاتاقان زدن عدم تعویض بهموقع روغن موتور و فیلتر روغن است. به مرور زمان، روغن خاصیت روان‌کاری و خنک‌کنندگی خود را از دست می‌دهد و باعث افزایش اصطکاک در قطعاتی مانند یاتاقان می‌شود. علاوه بر این فیلتر روغن نیز کثیف‌شده و باعث افت فشار روغن و گردش ناکافی آن در موتور می‌شود؛ بنابراین روغن بهتر است پیش از طی مسافت مقرر، تعویض شود. فیلتر روغن نیز باید در هر بار تعویض روغن موتور حتما تعویض شود تا به خوبی بتواند ذرات و آلودگی‌های معلق در روغن را جداسازی کند.
خراب شدن پمپ روغن موتور و نرسیدن روغن کافی به یاتاقان
در بعضی از مواقع دلیل یاتاقان زدن ماشین بی‌کیفیت بودن روغن موتور یا عدم تعویض به موقع روغن و فیلتر نیست، بلکه علت آن خراب شدن پمپ روغن و نرسیدن روغن کافی به یاتاقان است. خرابی پمپ روغن با علائمی شامل روشن شدن چراغ هشدار روغن، کاهش ناگهانی فشار روغن، صداهای غیر عادی موتور و در نهایت یاتاقان زدن همراه است. توجه داشته باشید علاوه بر خرابی پمپ، نشتی روغن نیز در کاهش فشار آن و اختلال عملیات روان‌کاری نقش دارد.
خراب شدن سیستم خنک‌کننده موتور و گرم شدن بیش‌ازحد موتور
با بیش‌ازحد داغ شدن موتور در اثر خرابی بخش‌های مختلف سیستم خنک‌کننده از جمله رادیاتور، روغن موتور خاصیت روان‌کاری خود را از دست داده و یاتاقان در اثر اصطکاک به‌شدت داغ می‌شود؛ حتی ممکن است ذوب شود و در نتیجه ماشین یاتاقان بزند. با تمیز نگه‌داشتن رادیاتور، بررسی عملکرد فن موتور، اطمینان از سلامت ترموستات، استفاده از ضدیخ و آب رادیاتور مناسب، اجتناب از رانندگی در گرمای شدید و بررسی منظم سیستم خنک‌کننده می‌توان از افزایش دمای موتور جلوگیری کرد.
رانندگی کردن با دور موتور بالا و وارد شدن فشار زیاد به موتور
دلیل دیگری که در یاتاقان زدن ماشین نقش دارد، رانندگی با دور موتور بالا و وارد شدن فشار زیاد به موتور است. این نوع رانندگی در رانندگان مبتدی و کم‌تجربه بیشتر دیده می‌شود. فشار دادن بی‌مورد پدال گاز، قطعات موتور را تحت فشار قرار داده و به اجزای مختلفی مانند یاتاقان آسیب می‌زند. به‌طور کلی احتمال یاتاقان زدن در ماشین‌هایی که در شرایط سخت هستند و بارهای سنگین حمل می‌کنند، به مراتب بیشتر است.
قرار نگرفتن درست یاتاقان در جای خود
اشتباه جا زدن و قرار نگرفتن درست یاتاقان نیز می‌تواند باعث یاتاقان زدن شود. یاتاقانی که به درستی در جای خود قرار نگرفته باشد، فشار زیادی را متحمل می‌شود و خیلی زودتر آسیب می‌بیند؛ البته جا زدن اشتباه یاتاقان به‌ندرت پیش می‌آید. برای اطمینان بهتر است که یاتاقان توسط افراد حرفه‌ای و مجرب در جای خود قرار بگیرد.
استهلاک طبیعی و اتمام عمر مفید یاتاقان
عمر مفید یاتاقان‌ها نیز مانند سایر قطعات موتور خودرو دائمی و همیشگی نیست و بعد از چند سال استفاده دچار خوردگی بدنه و آسیب‌دیدگی می‌شوند. استهلاک این قطعه به آرامی و بی‌صدا اتفاق می‌افتد؛ بنابراین به تمام رانندگان توصیه می‌شود برای جلوگیری از یاتاقان زدن ماشین خود، هر 100 هزار کیلومتر یک‌بار یاتاقان مستهلک را تعویض کنند. استفاده از یاتاقان جدید و باکیفیت، به حفظ سلامت موتور کمک می‌کند. و مانع از آسیب‌دیدن موتور شوند.
از کجا بفهمیم ماشین یاتاقان زده؟
از مهم‌ترین علائم یاتاقان زدن ماشین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استارت خوردن ماشین و روشن نشدن آن
- به گوش رسیدن صدای تق هنگام گاز دادن به‌ویژه در دور موتور بالا
- روشن شدن چراغ هشدار روغن ماشین به دلیل افت فشار روغن
- همراه بودن شروع حرکت ماشین با صدای غیرعادی
- شنیده شدن صدای تق تق یا کوبش از موتور به صورت مداوم
- کاهش قدرت موتور و شتاب خودرو
- بروز صدا از داخل پیشرانه موتور
- افزایش صدای موتور هنگام سرد بودن
- افزایش دمای موتور
- وجود براده‌های فلزی در روغن موتور
- روشن شدن چراغ هشدار موتور یا Check Engin
- لرزش غیر طبیعی موتور
صدای یاتاقان زدن ماشین چگونه است؟
صدای یاتاقان زدن ماشین معمولا به‌صورت صدای تق تق از قسمت پایین موتور و در نزدیکی میل‌لنگ، صدای کوبش یا ضربه‌زدن در اثر فرسودگی بیش‌ازحد یاتاقان و صدای برخورد فلز به فلز در اثر از بین رفتن لایه نازک روغن بین یاتاقان و میل‌لنگ به گوش می‌رسد. از طریق گوش دادن به صدا هنگام استارت زدن موتور، توجه به صدای مداوم در هنگام دور موتور بالا، تست تغییرات در صدای موتور، بررسی صدای موتور هنگام سرد بودن و استفاده از دستگاه دیاگ می‌توان صدای یاتاقان زدن را تشخیص داد؛ البته این صدا گاهی در مراحل ابتدایی واضح و شدید نیست و به مرور زمان شدت پیدا می‌کند. بی‌توجهی به صداهای یاتاقان ممکن است به آسیب‌های جدی‌تری در موتور منجر شود.
روش‌های تشخیص یاتاقان زدن ماشین
برای تشخیص یاتاقان زدن ماشین از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- توجه به صداهای غیرعادی موتور مانند تق‌تق یا کوبش به‌ویژه هنگام استارت زدن و افزایش دور موتور
- توجه به کاهش ناگهانی روغن موتور با روشن‌شدن چراغ هشدار روغن
- توجه به داغ شدن غیرعادی موتور در اثر اصطکاک
- توجه به لرزش موتور به شکل کاملا محسوس
- تشخیص خرابی یاتاقان با استفاده از دستگاه دیاگ
- تشخیص خرابی قطعی با باز کردن موتور و بررسی مستقیم یاتاقان‌ها
روش‌های پیشگیری از یاتاقان زدن ماشین
برای پیشگیری از یاتاقان زدن ماشین باید از روش‌های زیر استفاده کرد:
- استفاده از روغن موتور استاندارد با گرید مناسب
- استفاده از فیلتر روغن استاندارد و معتبر و تعویض آن با هر بار تعویض روغن
- تعویض روغن و فیلتر روغن در ماشین‌های صفر کیلومتر و تازه تعمیر
- تعویض به موقع و زودهنگام روغن موتور هر 3 کیلومتر یک‌بار
- گرم و سرد کردن اصولی پیشرانه
- بررسی فنی ماشین به‌صورت روتین و در بازه زمانی مشخص
- بررسی منظم و ماهانه سطح روغن موتور، سطح مایع رادیاتور، روغن ترمز و سایر بخش‌های موتور
- تعمیر بهموقع یاتاقان بعد از مشاهده علائم یاتاقان زدن ماشین
- انتخاب تعمیرکار مجرب و ماهر برای بررسی و تعمیر یاتاقان
- استفاده از قطعات اصل و باکیفیت برای افزایش عمر موتور و جلوگیری از یاتاقان زدن مجدد
- اجتناب از رانندگی کردن با دور موتور بالا به مدت طولانی
هزینه یاتاقان زدن ماشین چقدر است؟
هزینه یاتاقان زدن ماشین به عوامل مختلفی مانند نوع و مدل خودرو، میزان خرابی موتور، کیفیت قطعات یدکی و دستمزد تعمیرکار بستگی دارد. قیمت یاتاقان بین ۵۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان متغیر است؛ اما هزینه تعمیر بسیار بیشتر است. در مراحل اولیه خرابی، هزینه تعویض یاتاقان و روغن بین ۵ تا ۱۰ میلیون تومان می‌شود. اگر موتور آسیب جدی دیده باشد، هزینه تعمیر کامل ممکن است حتی به ۳۰ میلیون تومان نیز برسد. در موارد شدید، تعویض کامل موتور بین ۵۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان خواهد داشت. به‌طور کلی هزینه نهایی به ارزش خودرو و وضعیت کلی موتور وابسته است.
زمان تعویض یاتاقان خودرو
زمان تعویض یاتاقان به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ اما به طور کلی توصیه می‌شود که پس از طی 100 هزار کیلومتر، در زمان تعمیر اساسی موتور برای پیشگیری از مشکلات آینده و در صورت مشاهده علائم خرابی، یاتاقان را تعویض کنید. با تعویض به‌هنگام یاتاقان و نجام سرویس‌های دوره‌ای، می‌توانید از عملکرد بهینه موتور خودرو اطمینان حاصل کرده و از بروز آسیب‌های جدی به آن جلوگیری کنید.
با موتور یاتاقان زده چه کنیم؟
اگر نشانه‌ای از یاتاقان زدن در موتور مشاهده کردید، حتماً بدون تاخیر به یک تعمیرگاه معتبر مراجعه کنید. در صورت آسیب‌دیدگی یاتاقان، زمان زیادی لازم نیست تا این مشکل به سایر بخش‌های موتور سرایت و عملکرد کل سیستم را مختل کند. تجربه نشان داده بی‌توجهی به این موضوع، در برخی موارد منجر به خرابی کامل موتور شده و هزینه‌های سنگینی روی دستتان می‌گذارد. با رسیدگی سریع، از خسارت‌های جدی به موتور ماشین خود جلوگیری کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله با مفهوم یاتاقان زدن ماشین، دلایل اصلی بروز آن، علائم هشداردهنده، روش‌های تشخیص و راه‌های پیشگیری آشنایتان کردیم. همچنین به هزینه‌های احتمالی تعمیر و زمان مناسب برای تعویض یاتاقان پرداختیم و توضیح دادیم که با رسیدگی بهموقع به علائم خرابی یاتاقان می‌توانید از آسیب‌های جدی به موتور خودرو و هزینه‌های سنگین جلوگیری کنید.
