روغن ریزی ماشین یکی از رایج‌ترین و درعین‌حال نگران‌کننده‌ترین مشکلاتی است که هر راننده‌ای ممکن است با آن مواجه شود. تصور کنید صبح برای رفتن به محل کار آماده می‌شوید و ناگهان متوجه لکه تیره و روغنی زیر خودروی خود می‌شوید. این صحنه می‌تواند اضطراب‌آور باشد و شما را به این فکر وادارد که چه اتفاقی برای خودروی شما افتاده است. اما جای نگرانی نیست! نشت روغن می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل باشد. بااین‌حال، در بسیاری از موارد راه‌حل‌های نسبتاً ساده‌ای برای آن وجود دارد. نکته کلیدی این است که علت اصلی روغن ریزی را شناسایی کرده و به‌موقع برای رفع آن اقدام کنید. در ادامه این مطلب، به بررسی علل شایع روغن ریزی ماشین، نشانه‌های آن، راه‌های تشخیص و جلوگیری از روغن ریزی خودرو خواهیم پرداخت.
بررسی انواع روغن ریزی ماشین
به‌طورکلی، انواع روغن ریزی ماشین به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود:
۱. روغن ریزی موتور
رایج‌ترین نوع نشتی روغن در خودروهاست و معمولاً به‌صورت لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه زیر خودرو دیده می‌شود و بویی شبیه به سوختن لاستیک دارد. دلایل آن می‌تواند شامل خرابی واشرها (مانند واشر سرسیلندر یا کارتل)، شل بودن پیچ کارتل، خرابی فیلتر روغن، کاسه‌نمدها و نشتی از سنسور فشار روغن باشد.
۲. نشت روغن‌ترمز
این نوع نشتی یکی از خطرناک‌ترین انواع روغن‌ریزی است که معمولاً به دلیل خرابی شلنگ ترمز یا فرسودگی لنت‌های ترمز رخ می‌دهد. نشتی معمولاً در نزدیکی چرخ‌ها یا پمپ ترمز مشاهده می‌شود و می‌تواند به کاهش شدید قدرت ترمزگیری، مشکل در توقف خودرو و افزایش خطر تصادف منجر شود.
۳. روغن ریزی هیدرولیک فرمان
روغن هیدرولیک فرمان معمولاً روشن‌تر و بوی مشخصی ندارد و نشتی اغلب ناشی از خرابی شلنگ‌ها، مخزن یا اتصالات جعبه‌فرمان است. این نوع نشتی باعث سفت‌شدن فرمان و اختلال در کنترل خودرو می‌شود.
۴. روغن ریزی گیربکس
به‌راحتی قابل‌تشخیص است، زیرا معمولاً غلیظ‌تر بوده، بویی شبیه روغن‌سوخته دارد و ممکن است رنگی صورتی یا قرمز داشته باشد. این نشتی می‌تواند ناشی از خرابی کاسه‌نمد گیربکس، شلنگ، اتصالات گیربکس یا واشر سرسیلندر باشد.
در برخی خودروها، نوع خاصی از نشتی شایع‌تر است، مثلاً نشتی فیلتر روغن علت روغن ریزی ماشین پژو ۴۰۵ و پژو ۲۰۶ است و کاسه‌نمد میل‌لنگ هم علت روغن ریزی ماشین پراید است. علت روغن ریزی ماشین سمند هم معمولاً شامل خرابی درپوش تخلیه روغن، نقص در سیستم تهویه کارتر، پر کردن بیش‌ازحد روغن نسبت به ظرفیت توصیه‌شده، فرسودگی مهروموم میل‌لنگ یا میل بادامک و ترک‌خوردگی سرسیلندر یا بلوک موتور است.
دلایل رایج روغن ریزی ماشین
روغن ریزی ماشین می‌تواند ناشی از عوامل متعددی باشد که هر کدام مربوط به بخش خاصی از خودرو هستند. ۱۰ تا از مهم‌ترین دلایل رایج روغن ریزی خودرو عبارت‌اند از:
- پیچ تخلیه روغن (Oil Drain Plug) آسیب‌دیده یا فرسوده: این نوع نشتی معمولاً زمانی رخ می‌دهد که کل پیچ تخلیه یا واشر آب‌بندی آن پس از هر تعویض روغن، تعویض نشده باشد. پیچ تخلیه روغن در پایین کارتل روغن قرار دارد و از زیر خودرو قابل‌دسترسی است.
- درپوش محفظه روغن (Oil Filler Cap): زمانی اتفاق می‌افتد که درپوش محفظه روغن شل شود. می‌توانید جمع‌شدن روغن را زیر خودروی خود مشاهده کنید.
- واشر درب سوپاپ (Valve Gasket): این نشتی علت روغن ریزی از بالای موتور است. هنگامی که نشتی از واشر درب سوپاپ است، به این معنی است که نیاز به تعویض دارد، زیرا واشر درب سوپاپ به‌مرورزمان فرسوده می‌شود.
- پر کردن بیش از حد روغن (Too Much Oil): یک راه آسان برای تشخیص این موضوع این است که گودال روغنی زیر خودروی شما وجود دارد، اما چراغ روغن‌موتور در داشبورد چشمک نمی‌زند. (جهت آشنایی با دلایل روشن شدن چراغ چک، مقاله با موضوع علت روشن شدن چراغ چک خودرو را مطالعه فرمایید.)
- تهویه کارتر (Crankcase Ventilation): اگر این تهویه مسدود شود، موتور می‌تواند تحت‌فشار بیش از حد قرار گیرد که منجر به چندین نشتی مختلف روغن می‌شود، زیرا روغن سعی می‌کند راهی برای خروج از موتور پیدا کند.
- واشر سرسیلندر آسیب‌دیده (Damaged Head Gasket): در این صورت روغن به محفظه احتراق سیستم خنک‌کننده نشت می‌کند. اگر نشتی از مجاری فشار روغن در نزدیکی لبه واشر سرسیلندر وجود داشته باشد، می‌تواند منجر به نشتی روغن خارجی در موتور شود.
- کاسه‌نمدهای میل‌لنگ یا میل‌سوپاپ (Crankshaft or Camshaft Seals): کاسه‌نمدها وظیفه آب‌بندی محل عبور شفت‌ها را دارند و خرابی آن‌ها یکی از دلایل شایع روغن ریزی ماشین است. میل‌لنگ دارای کاسه‌نمدهایی هم در جلوی موتور و هم پشت پولیِ میل‌لنگ است، ولی میل‌سوپاپ فقط در جلوی موتور کاسه‌نمد دارد.
- رادیاتور روغن نشتی (Leaking Oil Cooler): این یک نشتی رایج روغن است، زیرا آب‌بندی‌ها از پلاستیک ساخته شده‌اند که می‌تواند ترک بخورد و منجر به نشتی شود.
- سنسور فشار روغن (Oil Pressure Sensor): در سرسیلندر یا بلوک موتور قرار دارد که اغلب از پلاستیک ساخته شده است و با گذشت زمان، می‌تواند ترک بخورد و منجر به نشتی شود.
- سرسیلندر یا بلوک موتور (Cylinder Head or Engine Block): می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که مایع خنک‌کننده کافی در سیستم خنک‌کننده وجود نداشته باشد که باعث یخ‌زدن مایع خنک‌کننده می‌شود.
روغن ریزی خودرو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص روغن ریزی ماشین معمولاً با مشاهده نشانه‌های ظاهری و بررسی عملکرد خودرو انجام می‌شود. مهم‌ترین روش‌های تشخیص برای این کار عبارت‌اند از:
- یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین راه‌ها، مشاهده لکه‌های روغن (معمولاً قهوه‌ای یا سیاه) زیر خودرو پس از چند ساعت توقف است. از یک قطعه کارتن زیر خودرو برای اطمینان از روغن ریزی زیر ماشین استفاده کنید.
- کاهش مداوم سطح روغن بدون دلیل مشخص (با استفاده از میله اندازه‌گیری (گیج روغن)، سطح روغن‌موتور یا گیربکس را بررسی کنید).
- مشاهده روغنی شدن قطعاتی مانند سرسیلندر، بلوک موتور، یا کارتل می‌تواند نشانه نشتی باشد.
- خروج دود آبی از اگزوز یا احساس بوی روغن‌سوخته در اطراف خودرو، می‌تواند نشانه ورود روغن به محفظه احتراق یا نشتی روی قطعات داغ موتور باشد.
- روشن‌شدن چراغ سطح یا فشار روغن روی داشبورد، هشداردهنده کاهش سطح یا فشار روغن و احتمال نشتی است.
- پس از شستشوی موتور و رانندگی چندروزه، محل نشتی روغن معمولاً به‌وضوح مشخص می‌شود.
- محل نشتی (روغن ریزی ماشین سمت راننده، روغن ریزی ماشین سمت شاگرد یا وسط خودرو) و رنگ‌وبوی روغن (قهوه‌ای برای موتور، قرمز برای گیربکس، شفاف برای ترمز) به تعیین منبع نشتی کمک می‌کند.
آیا روغن ریزی ماشین خطرناک است؟
قطعا، روغن ریزی ماشین می‌تواند بسیار خطرناک باشد و نباید آن را نادیده گرفت. نشتی روغن‌موتور، علاوه بر آسیب جدی به موتور و کاهش عمر آن، یک تهدید ایمنی محسوب می‌شود؛ زیرا روغن‌موتور قابل‌اشتعال است و می‌تواند منجر به آتش‌سوزی و به‌خطرافتادن جان سرنشینان شود. همچنین، نشتی روغن‌ترمز که معمولاً به دلیل خرابی شلنگ ترمز، سیلندر اصلی یا نشتی در سیستم لوله‌کشی ترمز رخ می‌دهد، از خطرناک‌ترین انواع روغن‌ریزی است، زیرا کاهش سطح روغن‌ترمز مستقیماً باعث افت قدرت ترمزگیری و افزایش احتمال تصادف می‌شود.
روغن‌ریزی در سیستم هیدرولیک فرمان نیز می‌تواند باعث سفت‌شدن فرمان و کاهش کنترل خودرو، به‌ویژه در مسیرهای پرپیچ‌وخم، گردد که این موضوع نیز ایمنی راننده و سرنشینان را تهدید می‌کند. در ضمن روغن‌موتور سمی و برای محیط‌زیست، خطرناک است و اگر تنها چند قطره روغن وارد خاک یا سیستم فاضلاب شود، می‌تواند هزاران لیتر آب را آلوده کند.
چگونه نشتی روغن ماشین را برطرف کنیم؟
برای برطرف‌کردن نشتی روغن ماشین، ابتدا باید نوع و محل دقیق نشتی را شناسایی کنید؛ این کار معمولاً با بررسی لکه‌های روغن زیر خودرو، شستشوی کامل موتور و زیر خودرو و رصد مجدد مسیر نشتی پس از چند روز رانندگی انجام می‌شود تا قطعه معیوب مشخص شود. پس از شناسایی قطعه مشکل‌دار (مانند واشر، کاسه‌نمد، سنسور یا شلنگ)، باید آن قطعه تعویض یا تعمیر شود؛ در برخی موارد می‌توان برای نشتی‌های جزئی از محلول‌های نشتی گیر مخصوص موتور استفاده کرد که با اضافه‌شدن به روغن‌موتور، نشتی‌های ریز را برطرف می‌کنند. توصیه می‌کنیم برای رفع اصولی نشتی، خودرو را به تعمیرگاه معتبر بسپارید تا از آسیب‌های بعدی جلوگیری شود و پس از رفع مشکل، بررسی مجدد برای اطمینان از عدم نشتی انجام گیرد.
هزینه تعمیر روغن ریزی خودرو چقدر است؟
هزینه تعمیر روغن ریزی ماشین بسته به محل نشتی و نوع قطعه آسیب‌دیده متفاوت است و نمی‌توان رقم دقیقی برای همه موارد بیان کرد؛ به طور متوسط، هزینه رفع نشتی‌های ساده مانند تعویض واشر کارتل، فشنگی روغن یا شیلنگ‌های بخار روغن بین ۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار تومان است، اما در موارد پیچیده‌تر مانند تعویض کاسه‌نمد پلوس یا باز و بست کارتل و پمپ روغن این مبلغ می‌تواند تا یک میلیون تومان یا بیشتر افزایش یابد، ضمن اینکه در خودروهای خارجی یا تعمیرات اساسی موتور، هزینه‌ها به‌مراتب بالاتر خواهد بود.
چگونه از روغن ریزی خودرو جلوگیری کنیم؟
نشتی روغن در خودرو می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما با رعایت نکات زیر و اقدامات به‌موقع، می‌توان از بروز روغن ریزی ماشین پیشگیری کرده و در صورت لزوم آن را برطرف نمود:
- تعویض منظم فیلتر روغن و تعویض به‌موقع روغن‌موتور، گیربکس، ترمز و هیدرولیک طبق توصیه سازنده خودرو، سلامت و عملکرد موتور را بهبود می‌بخشد. روغن کهنه و آلوده می‌تواند به‌مرورزمان باعث خوردگی و فرسودگی قطعات و در نتیجه نشتی شود.
- استفاده از نوع نامناسب روغن نیز می‌تواند تأثیر نامطلوبی بر سلامت موتور شما بگذارد و حتی منجر به نشتی‌های مداوم روغن شود؛ بنابراین، همیشه توصیه می‌شود که نوع صحیح روغن را مطابق با اطلاعات مندرج در دفترچه راهنمای مالک خودرو استفاده کنید.
- خودتان به‌صورت دوره‌ای و منظم خودرو را بررسی کنید یا آن را به طور منظم به مکانیک ببرید. این کار به شما یا مکانیک امکان می‌دهد تا تمام قطعات خودرو و بخش‌هایی مانند واشرها، کاسه‌نمدها و شلنگ‌ها را بررسی کرده و در صورت وجود هرگونه نشتی، آن را فوراً برطرف کنید. توجه به هرگونه لکه یا بوی غیرعادی و تشخیص زودهنگام نشتی‌ها همچنین می‌تواند از تبدیل‌شدن آن‌ها به مشکلات جدی‌تر و پرهزینه‌تر جلوگیری کند.
- همان‌طور که قبلاً ذکر شد، همیشه مهم است که اطمینان حاصل کنید روغن به میزان مناسب پر شده و هیچ مقدار اضافی از روغن ریخته نشده باشد، زیرا این امر می‌تواند فشار را در سیستم افزایش داده و باعث نشت از ضعیف‌ترین نقاط شود.
- استفاده از افزودنی‌ها یا محلول‌های نشتی گیر مخصوص موتور مانند “No Leak” یا “Stop Leak” می‌توانند راه‌حل‌های فوری برای مشکل روغن ریزی ماشین شما باشند. این افزودنی‌ها معمولاً فقط برای سیستم روغن‌موتور طراحی شده‌اند و نباید در سیستم ترمز یا گیربکس استفاده شوند. در ضمن توجه داشته باشید که این یک راه‌حل موقت است و مشکل اصلی را حل نمی‌کند.
- اگر در تشخیص مشکلات خودروی خود مهارت کافی ندارید، همیشه می‌توانید به یک مکانیک مراجعه کنید. تشخیص و تعمیر حرفه‌ای می‌تواند از آسیب‌های بیشتر و هزینه‌های بالاتر جلوگیری کند.
جمع‌بندی
در پایان باید تأکید کنیم که روغن ریزی ماشین نشانه‌ای از وجود یک ایراد فنی در خودرو است و هرگز نباید نسبت به آن بی‌تفاوت بود؛ چرا که حتی نشتی‌های کوچک می‌توانند به‌مرورزمان موجب آسیب‌های جدی و پرهزینه به موتور، گیربکس یا سیستم ترمز شوند و ایمنی خودرو را به خطر بیندازند. شناسایی سریع علت و رفع به‌موقع روغن‌ریزی، علاوه بر افزایش عمر مفید خودرو، از بروز خسارات سنگین و خطرات احتمالی جلوگیری می‌کند و نقش مهمی در حفظ سلامت و عملکرد بهینه خودرو دارد.
سوالات متداول
چه نوع روغنی برای ماشین من مناسب است؟
مناسب‌ترین روغن برای خودروی شما همان است که در دفترچه راهنمای خودرو توسط سازنده توصیه شده است؛ این توصیه شامل گرید ویسکوزیته (مانند 10W40 یا 20W50) و سطح کیفیت (مانند API SL یا SN) می‌شود و بسته به مدل و سال ساخت خودرو متفاوت است.
چگونه می‌توانم سطح روغن ماشین را بررسی کنم؟
برای بررسی سطح روغن، ابتدا خودرو را روی سطح صاف پارک کرده و موتور را خاموش کنید تا چند دقیقه بگذرد و روغن ته‌نشین شود؛ سپس گیج روغن را بیرون بکشید، با یک دستمال تمیز کنید، مجدداً داخل موتور قرار دهید و دوباره بیرون بکشید تا سطح روغن را نسبت به علامت‌های MIN و MAX روی گیج بسنجید.
چند وقت یکبار باید روغن ماشین را تعویض کنم؟
زمان تعویض روغن به نوع روغن، مدل خودرو و شرایط رانندگی بستگی دارد، اما معمولاً توصیه می‌شود هر ۵۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ کیلومتر یا هر ۶ ماه یکبار (هرکدام زودتر فرابرسد) روغن‌موتور را تعویض کنید؛ البته برای خودروهای جدیدتر یا روغن‌های سنتتیک این بازه ممکن است بیشتر باشد.
آیا می‌توانم روغن ماشین را خودم تعویض کنم؟
قطعاً، اگر ابزار لازم و دانش کافی درباره باز و بسته کردن پیچ کارتل و تعویض فیلتر روغن را دارید، می‌توانید روغن‌موتور را خودتان تعویض کنید؛ بااین‌حال، رعایت نکات ایمنی و استفاده از روغن و فیلتر مناسب بسیار مهم است و اگر تجربه کافی ندارید، بهتر است به تعمیرکار مراجعه کنید.
آیا روغن‌های سینتتیک بهتر از روغن‌های معدنی هستند؟
روغن‌های سینتتیک معمولاً کیفیت بالاتری دارند، در دماهای بالا و شرایط سخت عملکرد بهتری ارائه می‌دهند، دیرتر اکسید می‌شوند و عمر مفید بیشتری دارند؛ در مقابل، روغن‌های معدنی ارزان‌تر هستند و برای خودروهای قدیمی یا با کارکرد پایین مناسب‌اند.
