تعویض روغن گیربکس یکی از مهم‌ترین بخش‌های نگهداری خودروست که سلامت سیستم انتقال قدرت را تضمین می‌کند. بسیاری از رانندگان به دلیل نداشتن اطلاعات دقیق درباره زمان مناسب تعویض، یا این کار را به تعویق می‌اندازند یا به‌صورت سرخود و نامناسب اقدام می‌کنند. انتخاب زمان درست و روش اصولی تعویض روغن گیربکس به‌طور چشمگیری عمر قطعات داخلی گیربکس را افزایش داده و از هزینه‌های سنگین تعمیرات پیشگیری می‌کند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که چه زمانی باید تعویض روغن گیربکس را انجام داده و نکات کلیدی برای انجام این کار به بهترین شکل ممکن چیست.
روغن گیربکس چیست؟
روغن گیربکس، مایعی تخصصی است که وظیفه اصلی آن روانکاری و خنک‌کردن اجزای داخلی گیربکس خودرو است. این روغن به‌طور مستقیم با دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و سایر قطعات حساس درگیر در انتقال نیرو تماس دارد و با کاهش اصطکاک و جلوگیری از سایش، عملکرد روان و بی‌نقص گیربکس را تضمین می‌کند. علاوه بر این، روغن گیربکس نقش مهمی در دفع حرارت تولید شده در هنگام کار سیستم انتقال قدرت دارد و به حفظ دمای ایده‌آل کمک می‌کند. نوع و کیفیت روغن گیربکس بسته به نوع گیربکس (دستی، اتوماتیک یا نیمه‌اتوماتیک) متفاوت است و استفاده از روغن نامناسب یا کهنه می‌تواند به سرعت باعث فرسودگی قطعات و کاهش کارایی سیستم شود.
علائم نیاز به تعویض روغن گیربکس خودرو
تشخیص به‌موقع نیاز به تعویض روغن گیربکس از آسیب‌های جدی به سیستم انتقال قدرت جلوگیری می‌کند. شایع‌ترین علائم تعویض روغن گیربکس به صورت زیر هستند:
- سخت یا دیر جا رفتن دنده‌ها
- لغزش یا قطع ناگهانی دنده‌ها
- صدای غیرعادی و زوزه در هنگام تعویض دنده
- لرزش یا ضربه در هنگام تعویض دنده
- بوی سوختگی از گیربکس
- تغییر رنگ روغن به تیره یا کدر شدن آن
- نشت روغن زیر خودرو
- کاهش عملکرد کلی گیربکس و تاخیر در واکنش‌ها
چرا توجه به زمان تعویض روغن گیربکس اهمیت دارد؟
توجه دقیق به زمان تعویض روغن گیربکس اهمیت حیاتی دارد چون روغن کهنه و آلوده به مرور خواص روانکاری و خنک‌کنندگی خود را از دست می‌دهد و این موضوع باعث افزایش اصطکاک و حرارت در قطعات داخلی گیربکس می‌شود. این شرایط به سرعت باعث سایش و آسیب‌های جدی مثل خرابی دنده‌ها، ساییدگی بلبرینگ‌ها و حتی گیرکردن کامل گیربکس خواهد شد که هزینه‌های تعمیر یا تعویض بسیار بالایی به دنبال دارد. به‌علاوه، تعویض به‌موقع روغن گیربکس، عملکرد نرم و دقیق تعویض دنده‌ها را حفظ می‌کند، مصرف سوخت را بهینه می‌کند و طول عمر کلی سیستم انتقال قدرت را افزایش می‌دهد؛ بنابراین، بی‌توجهی به زمان مناسب تعویض روغن می‌تواند هزینه‌ها و مشکلات غیرضروری زیادی را به دنبال داشته باشد.
زمان تعویض روغن گیربکس برای انواع خودرو
زمان تعویض روغن گیربکس بسته به نوع خودرو و شرایط رانندگی متفاوت است. در حالت در ادامه، زمان تعویض روغن گیربکس برای برخی از خودروهای رایج در بازار ایران را گردآوری کرده‌ایم:
- زمان تعویض روغن گیربکس اتوماتیک معمولا هر 50,000 تا 100,000 کیلومتر یا هر 3 تا 5 سال یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس پراید معمولاً هر 30,000 کیلومتر یا 2 سال یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس تیبا معمولاً هر 30,000 کیلومتر یا 2 سال یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس ساینا معمولاً هر 30,000 کیلومتر یا 2 سال یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس کوییک معمولاً هر 30,000 کیلومتر یا 2 سال یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس ایسوزو (گیربکس دستی)، معمولاً هر 40,000 کیلومتر یکبار است.
- زمان تعویض روغن گیربکس 206 معمولاً هر 40,000 تا 60,000 کیلومتر یا هر 2 تا 4 سال (بسته به شرایط رانندگی) است.
عوامل مؤثر بر فرارسیدن زمان تعویض روغن گیربکس خودرو
در ادامه، مهم‌ترین این عوامل موثر بر فرارسیدن زمان تعویض روغن را بررسی می‌کنیم:
- نوع گیربکس: گیربکس‌های دستی معمولاً به روغن با ویسکوزیته بالاتر نیاز دارند و فواصل تعویض آن‌ها ممکن است بیشتر باشد
- شرایط رانندگی: رانندگی در ترافیک سنگین، تردد در مسیرهای کوهستانی یا کشیدن بار سنگین باعث افزایش دمای روغن و کاهش عمر مفید آن می‌شود
- نوع روغن استفاده‌شده: روغن‌های مصنوعی معمولاً دوام بیشتری دارند و فواصل تعویض طولانی‌تری را می‌پذیرند
- سن و وضعیت خودرو: خودروهای قدیمی‌تر یا با کارکرد بالا ممکن است به تعویض روغن گیربکس با فواصل کوتاه‌تر نیاز داشته باشند
- شرایط آب‌وهوایی: در مناطق با دمای بالا، روغن گیربکس سریع‌تر اکسید می‌شود و نیاز به تعویض بیشتری دارد
- رعایت دستورالعمل‌های سازنده: همیشه باید به توصیه‌های دفترچه راهنمای خودرو توجه کرد، زیرا سازنده بهترین شرایط برای تعویض روغن را مشخص می‌کند
سطح روغن گیربکس را چگونه بسنجیم؟
برای بررسی سطح روغن گیربکس، ابتدا باید نوع گیربکس خودرو را شناسایی کنید، زیرا روش‌های چک کردن در گیربکس‌های دستی و اتوماتیک متفاوت است. در ادامه، روش‌های متداول برای هر نوع گیربکس آورده شده است.
گیربکس دستی
خودروهای با گیربکس دستی معمولاً فاقد میله اندازه‌گیری (Dipstick) برای روغن گیربکس هستند. برای بررسی سطح روغن، باید خودرو را در سطحی صاف پارک کرده و با استفاده از جک یا چاله تعمیرگاهی، بخش جلو و عقب خودرو را بالا ببرید تا گیربکس در وضعیت تراز قرار گیرد. سپس، پیچ فیلر (معمولاً در کنار گیربکس) را باز کنید. اگر روغن از سوراخ پیچ بیرون بریزد، نشان‌دهنده سطح مناسب روغن است. در غیر این صورت، باید روغن به میزان کافی اضافه شود تا از آسیب به گیربکس جلوگیری شود.
گیربکس اتوماتیک
در خودروهای با گیربکس اتوماتیک، معمولاً میله اندازه‌گیری برای روغن گیربکس وجود دارد. برای بررسی سطح روغن:
- موتور خودرو را روشن کرده و اجازه دهید تا به دمای کارکرد عادی برسد
- خودرو را در سطحی صاف پارک کرده و ترمزدستی را بکشید
- میله اندازه‌گیری را پیدا کرده و آن را بیرون بکشید
- با استفاده از دستمال تمیز، میله را پاک کنید
- میله را دوباره به داخل لوله قرار داده و سپس بیرون بکشید
- سطح روغن باید بین دو نشانگر “MIN” و “MAX” باشد
اگر سطح روغن پایین‌تر از حداقل است، باید روغن مناسب به گیربکس اضافه شود. در صورت عدم وجود میله اندازه‌گیری، ممکن است خودرو دارای سنسور الکترونیکی سطح روغن باشد که نیاز به بررسی توسط تعمیرکار متخصص دارد. برای آنکه باعث افزایش هزینه تعویض روغن گیربکس اتوماتیک نشوید، حتما به‌موقع نسبت به تعویض روغن اقدام کنید.
مشکلات تعویض‌نکردن به‌موقع روغن گیربکس
تعویض نکردن به‌موقع روغن گیربکس آسیب‌های جدی به سیستم انتقال قدرت خودرو وارد می‌کند. روغن گیربکس وظیفه روانکاری، خنک‌سازی و تمیز نگه‌داشتن قطعات داخلی گیربکس را بر عهده دارد. با گذشت زمان، روغن گیربکس خاصیت خود را از دست می‌دهد و ممکن است ذرات فلزی و آلودگی‌ها را جذب کند. این امر منجر به افزایش اصطکاک، سایش قطعات و در نهایت خرابی گیربکس می‌شود. عدم تعویض به‌موقع روغن گیربکس باعث کاهش عمر مفید گیربکس و افزایش هزینه‌های تعمیراتی می‌شود.
چگونه روغن گیربکس ماشین را تعویض کنیم؟
مراحل تعویض روغن گیربکس دستی به صورت زیر است:
- پارک خودرو در سطح صاف: خودرو را در سطحی صاف پارک کرده و موتور را روشن کنید تا به دمای عملیاتی برسد
- بالا بردن خودرو: با استفاده از جک مناسب، خودرو را به ارتفاعی برسانید که دسترسی به زیر آن ممکن باشد
- تخلیه روغن قدیمی: با استفاده از آچار مناسب، پیچ تخلیه روغن گیربکس را باز کرده و اجازه دهید روغن قدیمی به طور کامل تخلیه شود
- تعویض فیلتر روغن: در صورت وجود، فیلتر روغن گیربکس را باز کرده و فیلتر جدید را نصب کنید
- بستن پیچ تخلیه: پس از اطمینان از تخلیه کامل روغن، پیچ تخلیه را مجدداً ببندید
- پر کردن روغن جدید: با استفاده از قیف، روغن مناسب گیربکس را از طریق میله اندازه‌گیری یا درپوش پرکننده وارد گیربکس کنید تا سطح روغن به میزان استاندارد برسد
- بررسی نهایی: موتور را روشن کرده و دنده‌ها را به ترتیب جا بزنید تا روغن به تمام قسمت‌های گیربکس برسد. سپس سطح روغن را مجدداً بررسی کنید و در صورت نیاز، روغن اضافه کنید
مراحل تعویض روغن گیربکس اتوماتیک نیز به صورت زیر است:
- پارک خودرو در سطح صاف: خودرو را در سطحی صاف پارک کرده و موتور را روشن کنید تا به دمای عملیاتی برسد
- بالا بردن خودرو: با استفاده از جک مناسب، خودرو را به ارتفاعی برسانید که دسترسی به زیر آن ممکن باشد
- تخلیه روغن قدیمی: با استفاده از دستگاه ساکشن یا باز کردن پیچ تخلیه، روغن قدیمی گیربکس را تخلیه کنید
- تعویض فیلتر روغن: در صورت وجود، فیلتر روغن گیربکس را باز کرده و فیلتر جدید را نصب کنید
- بستن پیچ تخلیه: پس از اطمینان از تخلیه کامل روغن، پیچ تخلیه را مجدداً ببندید
- پر کردن روغن جدید: با استفاده از دستگاه مخصوص یا قیف، روغن مناسب گیربکس را وارد گیربکس کنید تا سطح روغن به میزان استاندارد برسد
- بررسی نهایی: موتور را روشن کرده و دنده‌ها را به ترتیب جا بزنید تا روغن به تمام قسمت‌های گیربکس برسد. سپس سطح روغن را مجدداً بررسی کنید و در صورت نیاز، روغن اضافه کنید
جمع‌بندی
در این مقاله، به بررسی اهمیت تعویض به‌موقع روغن گیربکس، علائم نیاز به تعویض، زمان مناسب برای انواع خودروها، روش‌های صحیح تعویض و عوامل مؤثر بر زمان تعویض پرداخته شد. روغن گیربکس نقش مهمی در عملکرد بهینه سیستم انتقال قدرت خودرو دارد و تعویض به‌موقع آن از آسیب‌های جدی به گیربکس جلوگیری می‌کند. با توجه به نوع گیربکس، شرایط رانندگی و توصیه‌های سازنده، زمان تعویض روغن متغیر است. روش‌های تعویض روغن شامل دستی و با دستگاه است که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. برای حفظ سلامت گیربکس و جلوگیری از هزینه‌های تعمیراتی، توصیه می‌شود که تعویض روغن گیربکس را طبق دستورالعمل‌های سازنده و با رعایت نکات فنی انجام دهید.
