علت تقه زدن گیربکس یکی از صداهای آزاردهنده‌ای است که ممکن است هر راننده‌ای در طول عمر خودرو تجربه کند. این مشکل باعث نگرانی و استرس در هنگام رانندگی می‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در سیستم گیربکس و کاهش عمر مفید آن باشد. در این مقاله به بررسی علت تقه زدن گیربکس در حالت‌های مختلف، از شروع حرکت تا تعویض دنده و ترمزگیری، پرداخته و راهکارهای عملی برای رفع آن را ارائه می‌کنیم.
علت تقه زدن گیربکس دستی
گیربکس دستی نقش زیادی در کیفیت رانندگی شما دارد. اما گاهی رانندگان هنگام تعویض دنده یا شروع حرکت، با پدیده تقه زدن گیربکس روبه‌رو می‌شوند. این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در زیر به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم:
- کاهش سطح یا کیفیت روغن گیربکس: یکی از دلایل اصلی تقه در گیربکس می‌تواند پایین بودن میزان روغن گیربکس باشد. نشتی عامل کاهش حجم روغن است. هرچند گردش روغن در گیربکس در یک چرخه بسته انجام می‌شود؛ اما با گذشت زمان ذرات و آلودگی‌های مختلف وارد آن می‌شوند و باعث افت کیفیت روغن خواهند شد. در این شرایط، خاصیت روانکاری و خنک‌کنندگی روغن از بین می‌رود و قطعات داخلی بیشتر به هم ساییده می‌شوند. همین مسئله سبب می‌شود هنگام تعویض دنده، ضربه یا تقه در گیربکس احساس شود. برای آشنایی با علل روغن ریزی گیربکس، مقاله تحت عنوان “روغن ریزی گیربکس و راهکار های عملی رفع آن” را مطالعه کنید.
- فرسودگی دیسک و صفحه کلاچ: دیسک و صفحه کلاچ به مرور و در اثر استفاده مداوم دچار استهلاک می‌شوند. نحوه رانندگی و مدت زمانی که کلاچ را هنگام تعویض دنده نگه می‌دارید، نقش زیادی در عمر این قطعات دارد. اگر در زمان شروع حرکت، گیربکس ضربه می‌زند، احتمالا علت تقه زدن گیربکس فرسودگی دیسک و صفحه است.
- تنظیم نبودن سیم کلاچ: اگر سیم کلاچ بیش‌از حد شل یا سفت باشد، فرایند قطع و وصل نیرو بین دیسک و فلایویل دچار مشکل می‌شود و همین موضوع باعث بروز تقه در زمان تعویض دنده خواهد شد. با تنظیم مجدد سیم کلاچ می‌توان این ایراد را برطرف کرد.
- اشکال در تنظیم پدال کلاچ: بالا یا پایین بودن بیش‌از حد تنظیم کلاچ هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. اگر کلاچ خیلی بالا باشد، فشار زیادی به سیستم هیدرولیک وارد می‌شود. درصورتی که خیلی پایین باشد، جدا شدن دیسک از فلایویل به‌طور کامل انجام نمی‌شود. در هر دو حالت، سایش دیسک بیشتر خواهد شد؛ در نتیجه، این مشکل می‌تواند علت تقه زدن ماشین در دنده یک و دو باشد.
- خرابی دسته گیربکس: دسته گیربکس قطعه‌ای است که گیربکس را ثابت نگه می‌دارد و آن را به شاسی خودرو متصل می‌کند. این قطعه وظیفه دارد لرزش‌های گیربکس را در هنگام تعویض دنده مهار کند. اگر دسته گیربکس آسیب ببیند یا شل شود، لگد یا تکان‌های شدید گیربکس به داخل کابین منتقل می‌شود و راننده و سرنشینان آن را احساس می‌کنند.
- به‌هم خوردن تنظیم دنده دیشلی گیربکس: دنده دیشلی یا همان هرزگرد وظیفه هماهنگ کردن چرخ‌ها و کنترل خودرو در زمان گردش فرمان را بر عهده دارد. اگر هنگام عبور از دست‌انداز یا پیچیدن خودرو صدای تقه به گوش برسد، احتمالا این مشکل به علت به‌هم‌خوردن تنظیم دنده دیشلی گیربکس است.
از آنجا که خودروی پراید در کشور زیاد است، احتمالا این سوال بسیاری از رانندگان است که علت تقه زدن گیربکس پراید چیست؟ در پاسخ باید گفت این اتفاق معمولاً به دلیل کمبود یا کاهش کیفیت روغن گیربکس، فرسودگی دیسک و صفحه کلاچ، تنظیم نادرست کلاچ و خرابی دسته گیربکس یا دنده دیشلی ایجاد می‌شود. این عوامل باعث ضربه و لرزش هنگام تعویض دنده یا شروع حرکت می‌شوند.
علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک
گاهی اوقات رانندگان در زمان تعویض دنده با گیربکس اتوماتیک با تقه زدن گیربکس روبه‌رو می‌شوند. این مشکل نشان‌دهنده وجود ایراد در بخش‌های مختلف سیستم انتقال قدرت است و بی‌توجهی به آن می‌تواند باعث خرابی‌های جدی‌تر شود. در زیر دلایل اصلی این مشکل را بررسی کرده‌ایم:
- خرابی شیر برقی: یکی از شایع‌ترین دلایل تقه زدن گیربکس اتوماتیک، خرابی شیر برقی رادیاتور گیربکس است. رادیاتور با گردش روغن و ایجاد فشار مناسب، قطعات داخلی گیربکس را خنک نگه می‌دارد. شیر برقی مسیر عبور روغن را باز و بسته می‌کند و در صورت معیوب بودن آن، دمای قطعات افزایش یافته و تقه زدن گیربکس رخ می‌دهد.
- گرفتگی فیلتر روغن: فیلتر یا صافی گیربکس برای جذب ناخالصی‌های روغن تعبیه شده است. زمانی‌که این فیلتر مسدود شود، فشار روغن در مدار کاهش پیدا می‌کند و گیربکس هنگام تعویض دنده تقه می‌زند. در چنین شرایطی تعویض فیلتر، مشکل را رفع خواهد کرد.
- خرابی سنسور فشار روغن: سنسور فشار روغن، داده‌ها را به واحد کنترل گیربکس ارسال می‌کند تا میزان فشار به درستی تنظیم شود. خرابی این سنسور باعث می‌شود انتقال اطلاعات مختل شود و فشار روغن به درستی کنترل نشود؛ در نتیجه این وضعیت می‌تواند علت تقه زدن گیربکس اتومات در شروع حرکت باشد.
- لقی دیسک و صفحه کلاچ: در گیربکس‌های اتوماتیک، مجموعه‌ای از دیسک و صفحه کلاچ قرار دارد که به مرور فرسوده می‌شوند. این فرسودگی باعث ایجاد لقی در دیسک و صفحه می‌شود و هنگام رانندگی صدای تقه یا ضربه از گیربکس شنیده خواهد شد.
- گرفتگی ساعت گیربکس: ساعت گیربکس یا همان بلوک هیدرولیک شامل مسیرهای باریک روغن در جعبه دنده است. این کانال‌ها با رسوب آلودگی‌ها به مرور مسدود می‌شوند و گردش روغن دچار اختلال خواهد شد. در این حالت فشار روغن کاهش پیدا می‌کند و گیربکس تقه می‌زند. بهترین راه برای رفع این ایراد، شستشوی ساعت گیربکس است.
- نشتی رینگ‌های کربنی: رینگ‌های کربنی وظیفه آب‌بندی مسیر روغن قطعات دوار گیربکس را بر عهده دارند. اگر این رینگ‌ها دچار نشتی شوند، روغن با فشار کافی به پیستون‌ها نمی‌رسد و درگیری کامل آن‌ها اتفاق نمی‌افتد. این مشکل می‌تواند علت تقه زدن گیربکس اتوماتیک در خودروهایی مثل پژو 207 و مدل‌های مشابه باشد.
علت تقه زدن هنگام گاز دادن ماشین چیست؟
تقه زدن خودرو هنگام گاز دادن یکی از مشکلاتی است که بسیاری از رانندگان با آن روبه‌رو می‌شوند. این مشکل می‌تواند ناشی از قطعات مختلف باشد. در ادامه به مهم‌ترین دلایل این مشکل اشاره می‌کنیم:
- خرابی یا پارگی دسته موتور
- خارج شدن دنده دیشلی (هرزگرد) از تنظیم
- خوردگی یا فرسودگی مشعل گیربکس
- شل‌شدن پیچ اصلی گیربکس
- پارگی گردگیر سرپلوس و تخلیه گریس داخل آن
- خرابی یا سولفاته‌شدن سوکت سنسور کیلومتر
- گرفتگی یا آلودگی انژکتورها
- خرابی و نیاز به تعویض بلبرینگ‌های گیربکس، میل‌لنگ یا کلاچ
- ایراد در فنر صفحه کلاچ یا فنرهای صفحه خورشیدی
تقه زدن گیربکس در شروع حرکت
تقه زدن گیربکس هنگام شروع حرکت خودرو یکی از مشکلات رایجی است. این مشکل نه‌تنها باعث تجربه رانندگی ناخوشایند می‌شود؛ بلکه می‌تواند به خرابی گیربکس، کاهش عمر مفید آن و افزایش مصرف سوخت منجر شود. در ادامه علل و پیامدهای تقه زدن گیربکس در شروع حرکت را بررسی می‌کنیم:
- عدم هماهنگی میان گاز و کلاچ: هماهنگ نبودن میزان گاز با نحوه استفاده از کلاچ می‌تواند علت تقه زدن گیربکس در شروع حرکت باشد. هنگام شروع حرکت، باید فشار روی پدال گاز و کلاچ به‌طور دقیق با هم هماهنگ باشد. در غیر این صورت، گیربکس با شوک مواجه می‌شود و تقه می‌زند.
- استفاده نادرست از کلاچ: نحوه اشتباه رها کردن یا گرفتن کلاچ هم می‌تواند باعث تقه زدن گیربکس شود. برخی رانندگان کلاچ را به‌صورت ناگهانی رها می‌کنند یا حرکت آن را یکنواخت انجام نمی‌دهند که نتیجه آن ایجاد فشار و شوک بر سیستم گیربکس است.
علت تقه زدن خودرو هنگام گرفتن ترمز
معمولا تقه زدن خودرو هنگام ترمز گرفتن نشانه‌ای از مشکلات سیستم ترمز است و هرگونه لرزش یا تکان غیرعادی باید جدی گرفته شود. مهم‌ترین علت تقه زدن گیربکس هنگام ترمز گرفتن شامل موارد زیر است:
- عملکرد ترمز ABS: سیستم ABS از قفل‌شدن چرخ‌ها جلوگیری می‌کند و فشار ترمز را به‌صورت غیرمداوم اعمال می‌کند؛ بنابراین در ترمزگیری‌های شدید ممکن است پدال به حالت نبض‌گونه و لرزشی احساس شود که طبیعی است و نشان‌دهنده فعال شدن ABS است.
- خرابی پمپ ترمز: اگر پمپ ترمز نیروی کافی را به‌صورت یکنواخت به لنت‌ها منتقل نکند، احتمالا هنگام ترمز گرفتن خودرو دچار تقه و تکان شود.
- خرابی یا فرسودگی لنت: لنت‌های غیریکنواخت یا کیفیت پایین باعث ترمز ضعیف و ایجاد تقه می‌شوند. استفاده از لنت‌های اورجینال و تعویض هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر توصیه می‌شود.
- خرابی دیسک چرخ: سطح تاب‌دار یا ساییده دیسک باعث چسبیدن نامنظم لنت‌ها و لرزش خودرو هنگام ترمزگیری می‌شود.
علت تقه زدن گیربکس هنگام تعویض دنده
تقه زدن گیربکس هنگام تعویض دنده می‌تواند تجربه رانندگی را ناخوشایند کند و در برخی موارد نشانه‌ای از نقص فنی در سیستم گیربکس باشد. معمولا این صدا به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. اطلاع دقیق این عوامل می‌تواند به راننده کمک کند تا مشکل را سریع‌تر تشخیص دهد و از بروز آسیب‌های جدی‌تر به گیربکس جلوگیری کند. در زیر چند علت تقه زدن گیربکس هنگام تعویض دنده آورده شده است:
- کاهش روغن گیربکس یا افت کیفیت آن
- مشکل در گیربکس‌های CVT
- خرابی یا نقص در کلاچ
- اختلال در قطعات داخلی گیربکس
- اشتباه راننده
- خرابی شیر رادیاتور گیربکس
- خرابی سوپاپ‌ها
- شل‌شدن اتصالات
علت تقه زدن هنگام رها کردن کلاچ
گاهی اوقات در زمان رها کردن کلاچ صدای تقه از گیربکس خودرو شنیده می‌شود. این مشکل هم می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که در زیر آن‌ها را نام برده‌ایم:
- قطع دیشلی دیفرانسیل هنگام گرفتن پدال کلاچ
- خرابی بلبرینگ‌های گیربکس و بلبرینگ ته میل‌لنگ
- جا نرفتن دنده بعد از تعویض سیم کلاچ
- لرزش هنگام جا زدن دنده و رهاکردن کلاچ
- خرابی سه شاخ و مشعلی پولوس
- تاب برداشتن پولوس‌ها
- ارتعاش هنگام ترمز گرفتن
- گرفتگی و صدا در کلاچ
- عدم هماهنگی دیسک و صفحه کلاچ سنکرونیزه
- شکستن فنرهای صفحه خورشیدی
- لق‌شدن فنرهای صفحه کلاچ و ایجاد ارتعاش شدید
تقه زدن گیربکس اتوماتیک هنگام سرد بودن
در خودروهای مجهز به گیربکس اتوماتیک تقه زدن گیربکس در هنگام سرد بودن یکی از مشکلات رایج است. معمولا این مشکل در دماهای پایین و هنگام اولین استارت صبح یا پس از مدت طولانی استراحت خودرو رخ می‌دهد. زمانی‌که موتور سرد است، روغن گیربکس کم‌ترین لزجت را دارد و عملکرد گیربکس کم خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود هنگام تغییر دنده، گیربکس تقه بزند و صداهای آزاددهنده‌ای تولید شود.
برای کاهش این مشکل، استفاده از روغن گیربکس مناسب که برای عملکرد بهینه در دماهای پایین طراحی شده باشد، اهمیت دارد. تولیدکنندگان خودرو اغلب نوع خاصی از روغن را برای شرایط سرد توصیه می‌کنند؛ بنابراین مطالعه دستورالعمل‌های تولیدکننده ضروری است.
هنگام تقه زدن گیربکس چکار کنیم؟
همان‌طور که گفته شد، تقه زدن گیربکس یکی از مشکلات رایج در خودرو است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. این مشکل باید توسط یک متخصص بررسی شود. پس اگر با این مشکل روبه‌رو شدید، بهتر است ابتدا علت تقه زدن گیربکس آن را پیدا و سپس برای رفع آن اقدام کنید.
سخن پایانی
تقه زدن گیربکس یکی از مشکلات رایج در خودروهای دستی و اتوماتیک است که می‌تواند تجربه رانندگی را ناخوشایند کند و در صورت بی‌توجهی به آن، به قطعات داخلی خودرو آسیب بزند. این مشکل در شرایط مختلفی مانند تعویض دنده، شروع حرکت، گاز دادن، رها کردن کلاچ، ترمزگیری و حتی در زمان سرد بودن خودرو رخ می‌دهد و دلایل متعددی دارد. شناخت علت تقه زدن گیربکس و بررسی منظم آن و سیستم ترمز، استفاده از روغن و قطعات استاندارد، رعایت نکات رانندگی صحیح و در صورت نیاز مراجعه به تعمیرکار متخصص، بهترین راهکارها برای پیشگیری و رفع این مشکل هستند.
