گیربکس‌ها، مانند موتور خودرو، در تولید نیروی لازم برای حرکت خودرو نقش بسیار مهمی دارند. اگرچه موتور قدرت را تولید می‌کند؛ اما گیربکس این نیرو را به چرخ‌ها منتقل خواهد کرد. گیربکس‌های CVT یا «انتقال پیوسته متغیر» یکی از پیشرفت‌های جدید است که در خودروهای جدید اعمال شده است. اما برخی رانندگان از این تغییر کاملا راضی نیستند. گیربکس‌های CVT مانند هر تکنولوژی دیگری هم مزایا و معایب خود را دارند. در این مقاله از همیار حامی، تفاوت این نوع گیربکس را با سایر گیربکس‌ها بررسی می‌کنیم تا شما تصمیم بگیرید که آیا گیربکس CVT انتخاب مناسبی برایتان است یا خیر. پس ادامه مطلب را از دست ندهید.
گیربکس CVT چیست؟
اگرچه به نظر می‌رسد CVT یک اختراع مدرن باشد؛ اما لئوناردو داوینچی در سال ۱۴۹۰ طرح ابتدایی آن را برای ماشین‌آلات کشیده بود. در سال ۱۹۵۸، خودرویی اروپایی به نام DAF از CVT استفاده کرد و از اواخر دهه ۱۹۸۰، برخی خودروسازان ژاپنی هم آن را به کار گرفتند. بعضی رانندگان در آمریکای شمالی اولین بار با آن در خودروی هیبریدی تویوتا پریوس یا اسنوموبیل‌ها (موتورهای برفی) آشنا شدند.
به‌طور کلی گیربکس CVT نوعی پیشرفته از گیربکس اتوماتیک است که عملکردی متفاوت از گیربکس‌های سنتی دارد. برخلاف گیربکس‌های اتوماتیک معمولی با دنده‌های ثابت، CVT می‌تواند به‌طور روان بین بی‌نهایت نسبت دنده در یک بازه مشخص جابه‌جا شود. این ویژگی باعث می‌شود موتور همواره در بهینه‌ترین دور (RPM) کار کند؛ در نتیجه، هم مصرف سوخت کم می‌شود و هم بیشترین توان خروجی موتور حفظ خواهد شد.
طراحی CVT نیاز به تعویض بین دنده‌های مجزا را از بین می‌برد؛ بنابراین تجربه رانندگی نرم‌تر، یکنواخت‌تر و کنترل بهتری خواهید داشت. این گیربکس با تنظیم مداوم سرعت موتور در نقطه بهینه، انتقال قدرت یکنواخت و راندمان سوخت بهتر را فراهم می‌کند که به‌ویژه در شرایط رانندگی مختلف بسیار کاربردی است. این قابلیت از طریق پولی‌های متغیر به‌دست می‌آید؛ به این صورت که قطر پولی‌ها تغییر می‌کند و همین تغییر باعث جابه‌جایی بی‌وقفه نسبت دنده می‌شود.
گیربکس CVT چگونه کار می‌کند؟
گیربکس‌های CVT دارای تعداد زیادی ریزپردازنده و حسگر هستند؛ اما کلید عملکرد این فناوری نیروی هیدرولیک، کشش فنر یا نیروی گریز از مرکز است که برای تنظیم دو پولی لازم است. دو پولی در این سیستم وجود دارد:
- پولی محرک یا ورودی: این پولی به میل‌لنگ موتور متصل است و انرژی موتور از طریق آن وارد گیربکس می‌شود. به‌همین دلیل گاهی به آن پولی ورودی هم گفته می‌شود.
- پولی متحرک یا خروجی: پولی متحرک توسط پولی محرک به حرکت درمی‌آید. این پولی انرژی را به محور محرک منتقل می‌کند.
بین دو مخروط هر پولی، یک تسمه قرار دارد. وقتی دو مخروط پولی از هم فاصله می‌گیرند، قطر پولی افزایش پیدا می‌کند، تسمه پایین‌تر در شیار قرار میگیرد و شعاع حلقه تسمه که دور پولی حرکت می‌کند، کمتر می‌شود. فاصله بین مرکز پولی‌ها و جایی که تسمه با شیار تماس پیدا می‌کند، شعاع پیتچ (Pitch Radius) نامیده می‌شود.
نسبت دنده با تقسیم شعاع پیتچ پولی محرک بر شعاع پیتچ پولی متحرک تعیین می‌شود. هرگاه یکی از پولی‌ها شعاع خود را افزایش دهد، دیگری کاهش می‌یابد تا تسمه همیشه کشیده و محکم باقی بماند. با تغییر شعاع هر دو پولی، گیربکس CVT می‌تواند بی‌نهایت نسبت دنده ایجاد کند که از کم‌ترین تا بیشترین مقدار متغیر است.
مزایای گیربکس CVT
گیربکس CVT می‌تواند مزایای خاص خود را داشته باشد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین مزیت‌های این نوع از گیربکس‌ها پرداخته‌ایم:
- صرفه‌جویی در مصرف سوخت: برخلاف گیربکس‌های اتوماتیک معمولی، گیربکس CVT می‌تواند نسبت دنده را به‌طور پیوسته تغییر دهد تا موتور همیشه در بازه بهینه کار کند. به‌طور کلی، هرچه تعداد دنده‌های یک گیربکس اتوماتیک بیشتر باشد، توان موتور بهتر مدیریت می‌شود.
- وزن کمتر: اگرچه این موضوع همیشه صدق نمی‌کند؛ اما معمولا گیربکس‌های CVT سبک‌تر و جمع‌وجورتر از گیربکس‌های اتوماتیک سنتی هستند. این گیربکس‌ها فضای کمتری اشغال می‌کنند و وزن کمتری هم دارند.
- طراحی ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر: گیربکس‌های اتوماتیک معمولی بسیار پیچیده هستند و ممکن است صدها قطعه متحرک داشته باشند. اما CVT طراحی ساده‌تری دارد که باعث می‌شود ساخت آن آسان‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر باشد البته با وجود طراحی ساده، تعمیرات این نوع گیربکس همیشه کم‌هزینه نیست .
- عملکرد نرم و روان: ازآنجایی که گیربکس CVT محدود به یک مجموعه ثابت از دنده‌ها نیست، می‌تواند به‌راحتی با شرایط رانندگی و جاده سازگار شود. در این نوع گیربکس، خبری از جست‌وجوی مداوم برای یافتن دنده مناسب نیست؛ کامپیوتر خودرو همیشه بهترین نقطه را برای راندمان و توان انتخاب می‌کند. به‌همین دلیل، رانندگی با CVT روان و یکنواخت است؛ چراکه در واقع تغییر دنده محسوس وجود ندارد.
- عملکرد بهتر برای سربالایی‌ها: CVT همیشه موتور را در محدوده دور مناسب برای قدرت مورد نیاز نگه می‌دارد؛ بنابراین هنگام بالارفتن از شیب‌های تند نیازی به کاهش دنده نیست؛ شما همیشه در دنده مناسب قرار دارید.
- راحت‌تر در رانندگی شهری: گیربکس CVT با حذف تاخیر در مبدل گشتاور گیربکس‌های اتوماتیک، پاسخگویی بهتری دارد و استفاده از آن در ترافیک شهری با توقف و حرکت مکرر ساده‌تر است.
معایب گیربکس CVT
در کنار مزایایی که به آن اشاره شد، گیربکس نوع CVT معایب مختلفی هم دارد. در زیر به بررسی سه مورد از عیب‌های این نوع گیربکس پرداخته‌ایم:
- محدودیت در انتقال قدرت: گیربکس CVT بیشتر برای خودروهای اقتصادی و هیبریدی طراحی شده است و توانایی مدیریت موتورهای پرقدرت یا اسپرت را ندارد..
- احساس متفاوت هنگام رانندگی: اگر راننده‌ای با سابقه طولانی در رانندگی باشید، احتمالا کار کردن با CVT برایتان عجیب به نظر می‌رسد. واکنش پدال گاز در این گیربکس کمی کندتر از سایر گیربکس‌ها است. اما در گیربکس‌های غیرCVT، ماندن طولانی‌مدت در دور موتور بالا همیشه یک نکته منفی محسوب می‌شد و رانندگان ترجیح می‌دادند سریع‌تر به دور موتور پایین‌تر برگردند.
- هزینه‌های بالاتر نگهداری و تعمیرات: بر اساس توصیه‌های دوره‌ای، تعویض روغن گیربکس در CVT هر ۶۰ هزار مایل باید انجام شود؛ اما در گیربکس‌های اتوماتیک معمولی این عدد حدود ۷۲ هزار مایل است. علاوه‌براین، ازآنجایی که CVT فناوری جدیدی در صنعت خودرو به‌شمار می‌رود، تعداد تعمیرکاران مجرب در این زمینه کمتر از تعمیرکاران گیربکس‌های اتوماتیک معمولی است.
تفاوت گیربکس CVT با اتوماتیک چیست؟
تفاوت گیربکس CVT با گیربکس اتوماتیک معمولی به چند جنبه مهم برمی‌گردد که تجربه رانندگی، عملکرد و مصرف سوخت خودرو را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه به بررسی فرق گیربکس cvt با گیربکس اتوماتیک (at) پرداخته‌ایم.
فرق گیربکس CVT با AT
از نظر ساختاری، گیربکس اتوماتیک سنتی دارای دنده‌های ثابت است که معمولا تعداد آن‌ها بین 4 تا 10 دنده متغیر خواهد بود. گیربکس هنگام شتاب‌گیری یا کاهش سرعت، باید دنده‌ها را به ترتیب تغییر دهد.
این تغییر دنده‌ها باعث می‌شود، راننده تکان یا کاهش ناگهانی سرعت را احساس کند. در مقابل، گیربکس CVT هیچ دنده ثابتی ندارد و از دو پولی مخروطی شکل و یک تسمه یا زنجیر استفاده می‌کند. این سیستم به‌طور پیوسته نسبت دنده را تغییر می‌دهد و به موتور اجازه می‌دهد همیشه در محدوده بهینه دور موتور (RPM) کار کند. نتیجه این طراحی، شتاب‌گیری نرم و پیوسته و رانندگی بدون تکان یا توقف‌های ناگهانی است.
معمولا از نظر مصرف سوخت و راندمان، CVT برتری دارد. با توجه به این‌که موتور همیشه در دور بهینه کار می‌کند، خودرو با CVT مصرف سوخت کمتری دارد و راندمان بالاتری ارائه می‌دهد. گیربکس اتوماتیک سنتی باتوجه به نسبت دنده‌ها و شرایط رانندگی ممکن است مصرف سوخت بیشتری داشته باشد. اما CVT محدودیت‌هایی هم دارد. این نوع گیربکس بیشتر برای خودروهای با موتور کوچک و رانندگی شهری طراحی شده‌اند و برای خودروهای اسپرت یا پرقدرت مناسب نیست؛ چراکه نمی‌تواند نیروی بالای موتور را به خوبی مدیریت کند. از طرف دیگر، گیربکس اتوماتیک سنتی در خودروهای مختلف، حتی خودروهای قدرتمند و اسپرت، قابل استفاده است و تنوع بیشتری در عملکرد ارائه می‌دهد.
پس گیربکس CVT برای افرادی مناسب است که به‌دنبال رانندگی نرم، مصرف سوخت بهینه و شتاب‌گیری پیوسته هستند؛ اما گیربکس اتوماتیک سنتی گزینه‌ای منعطف برای رانندگی در شرایط مختلف و خودروهای پرقدرت محسوب می‌شود.
فرق گیربکس CVT باDCT
هنگام مقایسه گیربکس CVT و DCT، چند عامل مهم از جمله عملکرد، مصرف سوخت، هزینه، نگهداری و دوام وجود دارد که باید در نظر بگیرید. گیربکس DCT تعویض دنده بسیار سریعی دارد و به‌دلیل شتاب و پاسخ‌دهی بالا، برای خودروهای اسپرت و پرقدرت مناسب است. در مقابل، CVT شتابی نرم و پیوسته ارائه می‌دهد و برای خودروهای معمولی گزینه بهتری خواهد بود؛ چراکه تغییر دنده‌ها آرام و بدون حس تکان ناگهانی انجام می‌شود.
از نظر مصرف سوخت، DCT در شهر مصرف بیشتری دارد؛ اما در بزرگراه‌ها عملکرد بهینه‌ای ارائه می‌دهد. CVT در ترافیک شهری و رانندگی آرام مصرف سوخت بهتری دارد؛ اما در شتاب‌گیری سریع، کمی کندتر از DCT عمل می‌کند. ساخت و تعمیر DCT به‌دلیل پیچیدگی گران‌تر است؛ در حالی که CVT قیمت کمتری دارد و تعویض تسمه یا پولی آن معمولاً کم‌هزینه‌تر انجام می‌شود. البته قیمت نهایی باتوجه به مدل خودرو متفاوت است.
نگهداری و دوام هر دو گیربکس متفاوت است. معمولا DCT نیازمند مراقبت تخصصی است و قطعات آن پس از حدود ۱۶۰ هزار کیلومتر به تعویض نیاز دارد. CVT با تعویض روغن و بررسی دوره‌ای هر ۲۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر، از دوام کمتری نسبت به DCT برخوردار است؛ اما تعمیرات آن ارزان‌تر و ساده‌تر انجام می‌شود.
چه ماشین هایی گیربکس CVT دارند؟
گیربکس CVT اغلب در خودروهای اقتصادی به‌کار می‌رود؛ بنابراین اگر به‌دنبال خودرویی مناسب برای رانندگان تازه‌کار هستید، یک مدل اقتصادی مجهز به این نوع گیربکس گزینه مناسبی خواهد بود. یکی از معروف‌ترین خودروهای بازار ایران در این دسته، جک J4 است.
اگر به‌دنبال گزینه‌ای اقتصادی‌تر هستید، می‌توانید سراغ خودروهای اتوماتیک سایپا بروید. ساینا اتوماتیک و کوییک اتوماتیک دو مدل شاخص این شرکت هستند که از این گیربکس بهره می‌برند. برخی کراس‌اوورها و سدان‌های میان‌رده چینی هم به گیربکس CVT مجهز شده‌اند. محصولات مدیران خودرو بیشترین استفاده از این نوع گیربکس را دارند. تعداد زیادی از مدل‌های ام‌وی‌ام و فونیکس از این نوع گیربکس نه‌سرعته جدید چری استفاده می‌کنند که عملکرد قابل‌قبولی در انتقال قدرت ارائه می‌دهد.
استفاده از گیربکس cvt تیپ ترونیک در خودروهای میان‌رده هم رایج است. برای مثال، نیسان تیانا یکی از معروف‌ترین خودروهای بازار ایران است که از گیربکس cvt نسل سوم بهره می‌برد. نیسان مورانو، دیگر محصول هم‌دوره تیانا، هم از این نوع گیربکس استفاده می‌کند.
عمر مفید گیربکس CVT چقدر است؟
امروزه خودروهای مجهز به گیربکس CVT تا حدود 160 هزار کیلومتر عملکرد قابل‌اعتمادی دارند. به‌طور کلی، دوام و قابلیت اطمینان آن‌ها کمتر از گیربکس‌های اتوماتیک یا دستی معمولی است. البته با نگهداری درست می‌توان عمر گیربکس cvt را افزایش داد. برای مثال، برخی مالکان با رعایت دقیق سرویس‌های دوره‌ای کارخانه، استفاده از روغن توصیه شده است و دوری از رانندگی پر فشار، توانسته‌اند تا حدود 320 هزار کیلومتر، بدون مشکل از این گیربکس استفاده کنند.
گیربکس CVT ساخت کجاست؟
گیربکس‌های CVT توسط شرکت‌های مختلف در کشورهای متعددی تولید می‌شوند. اما ژاپن و بلژیک از جمله کشورهای پیشرو در تولید این نوع گیربکس هستند. اگرچه این دو کشور نقش اصلی در صنعت تولید گیربکس CVT دارند؛ اما شرکت‌های مختلفی در کشورهای دیگر مانند چین، ایتالیا و حتی در داخل ایران با همکاری شرکت‌های خارجی هم به تولید این نوع گیربکس می‌پردازند. پس نمی‌توان آن را به یک کشور خاص محدود کرد.
عملکرد گیربکس CVT در ترافیک
گیربکس‌های CVT قادرند شتاب‌گیری سریعی ارائه دهند؛ در نتیجه همین ویژگی رانندگی در ترافیک‌های شهری با توقف و حرکت مکرر را آسان‌تر می‌کند. CVT برخلاف گیربکس‌های اتوماتیک معمولی که مجبورید هر بار از حالت توقف دوباره شروع به حرکت کنید و گاهی این امر با تاخیر یا کاهش موقتی قدرت همراه است، تغییر نسبت دنده‌ها را به صورت پیوسته و نرم انجام می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود راننده احساس راحتی و کنترل بیشتری در شرایط ترافیک داشته باشد و فشار کمتری به موتور و سیستم انتقال قدرت وارد شود. همچنین، به‌دلیل کارایی بالاتر در شتاب‌گیری نرم و روان، مصرف سوخت در ترافیک‌های شهری نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک معمولی بهینه‌تر است.
صدای گیربکس CVT چگونه است؟
صدای گیربکس CVT با گیربکس اتوماتیک سنتی کمی متفاوت است. هدف CVT نگه داشتن موتور در دور مناسب برای عملکرد مورد نظر است؛ اما این گاهی باعث می‌شود موتور برای مدت طولانی در دور بالا کار کند که در مقایسه با گیربکس اتوماتیک سنتی که دنده را تغییر می‌دهد، کمی آزاردهنده است. نمونه‌های جدیدتر CVT با عملکرد بهبودیافته تا حدی این مشکل را کاهش داده‌اند؛ اما هنوز این ایراد فنی وجود دارد.
گیربکس CVT چند لیتر روغن میگیرد؟
مقدار روغن مورد نیاز برای گیربکس CVT به مدل خودرو و نوع گیربکس آن بستگی دارد؛ در نتیجه نمی‌توان یک عدد ثابت برای همه خودروها اعلام کرد. بهترین و دقیق‌ترین منبع برای اطلاع از حجم و نوع روغن گیربکس، کتابچه راهنمای خودروی شما است. در این دفترچه تمام مشخصات فنی خودرو از جمله نوع روغن و مقدار دقیق آن آورده شده است.
مطالعه بیشتر: روغن ریزی گیربکس و راهکار های رفع آن
هزینه تعمیر گیربکس CVT چقدر است؟
هزینه تعمیر گیربکس cvt مقدار ثابت و مشخصی نیست؛ چراکه قیمت تعمیر این جعبه دنده به فاکتورهای متعددی بستگی دارد. در زیر به چند عامل مهم روی هزینه تمام شده تعمیر گیربکس پرداخته‌ایم:
- برند و مدل خودرو: هر خودروساز هزینه‌های متفاوتی برای قطعات و نیروی کار دارد. معمولا خودروهای لوکس و برخی مدل‌ها هزینه بیشتری برای تعمیر یا تعویض دارند.
- شدت خرابی: هر چه میزان آسیب گسترده‌تر باشد، هزینه تعمیر یا تعویض بالاتر خواهد بود. به‌طور کلی تعمیر ساده ارزان‌تر از تعویض کامل گیربکس است.
- هزینه تعمیرکار: نرخ تعمیرکار باتوجه به موقعیت جغرافیایی و تعمیرکار یا نمایندگی انتخابی متفاوت است. معمولا نمایندگی‌ها هزینه بیشتری نسبت به تعمیرگاه‌های مستقل دارند.
بهترین زمان تعویض روغن گیربکس CVT
همان‌طور که می‌دانید، روغن CVT در سیستم گیربکس CVT بسیار مهم است؛ بنابراین اگر نمی‌خواهید خودرویتان دچار مشکلات زیادی شود، باید روغن گیربکس را تعویض کنید. اما بهترین زمان تعویض روغن گیربکس cvt چه وقتی است؟
روغن CVT در مقایسه با روغن ATF، عمر طولانی‌تری دارد؛ اما برای بهبود عملکرد خودرو و افزایش دوام گیربکس، توصیه می‌شود روغن CVT هر 5۰,۰۰۰ تا 100,۰۰۰ کیلومتر، باتوجه به شرایط رانندگی تعویض شود. این بازه تنها یک معیار کلی است و در عمل ممکن است زمان تعویض کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد. برای خودروهایی که در آب‌وهوای شدید، ترافیک مداوم یا شرایط رانندگی سنگین استفاده می‌شوند به تعویض روغن بیشتر نیاز است. کنترل و تعویض منظم روغن CVT برای عملکرد روان خودرو و افزایش عمر گیربکس بسیار مهم خواهد بود.
سخن پایانی
گیربکس CVT یا انتقال پیوسته متغیر، یکی از نوآوری‌های مهم در خودروسازی است که با طراحی متفاوت خود نسبت به گیربکس‌های اتوماتیک سنتی، تجربه رانندگی نرم، شتاب‌گیری پیوسته و مصرف سوخت بهینه را فراهم می‌کند. این گیربکس با تغییر بدون توقف نسبت دنده‌ها، موتور را همیشه در بازه بهینه دور نگه می‌دارد و کارایی بالاتری به ویژه در رانندگی شهری و ترافیک ارائه می‌دهد. هرچند CVT محدودیت‌هایی مانند توان کمتر برای خودروهای پرقدرت و هزینه نگهداری نسبتا بالاتر دارد؛ اما با مراقبت مناسب و تعویض منظم روغن، می‌تواند عملکرد قابل‌اعتمادی تا بیش از ۱۶۰ هزار کیلومتر ارائه کند. در نهایت، CVT برای افرادی که به دنبال رانندگی آرام، اقتصادی و یکنواخت هستند، گزینه‌ای مناسب است؛ در نتیجه با پیشرفت فناوری، به نظر می‌رسد این گیربکس نقشی روزافزون در خودروهای آینده خواهد داشت.
سوالات متداول
گیربکس CVT چند دنده است؟
گیربکس CVT برخلاف گیربکس‌های اتوماتیک سنتی، دنده‌های ثابت ندارد. این جعبه‌دنده به‌جای دنده‌های مجزا، از دو پولی مخروطی و یک تسمه یا زنجیر استفاده می‌کند که نسبت دنده را به‌طور پیوسته و بدون توقف تغییر می‌دهند.
آیا گیربکس CVT صفحه کلاچ دارد؟
در گیربکس‌های CVT صفحه کلاچ به شیوه سنتی وجود ندارد؛ بلکه در این سیستم از تسمه و مخروطی استفاده می‌شود.
آیا گیربکس CVT اتومات است؟
بله؛ گیربکس CVT یک نوع گیربکس اتوماتیک به‌حساب می‌آید.
آیا گیربکس برلیانس CVT است؟
بله؛ گیربکسی که در خودروی برلیانس استفاده می‌شود از نوع CVT است.
آیا گیربکس CVT چند سرعته است؟
خیر؛ گیربکس CVT چند سرعته نیست. برخلاف گیربکس‌های اتوماتیک سنتی که تعداد مشخصی دنده دارند، گیربکس CVT نسبت دنده را به‌طور پیوسته و بی‌نهایت تغییر می‌دهد.
روغن گیربکس CVT چه رنگی است؟
معمولا روغن گیربکس در جعبه‌دنده‌های CVT به رنگ قرمز است. البته توجه داشته باشید که رنگ روغن هیچ ارتباطی با کیفیت یا کارایی آن ندارد.
گیربکس CVT ساخت کدام کشور است؟
به‌طور کلی نمی‌توان گیربکس cvt را به کشور خاصی نسبت داد؛ اما کشورهای ژاپن و بلژیک بهترین محصولات این دسته را به بازار عرضه می‌کنند.
