در خودروهای انژکتوری، سیستم برق‌رسانی یکی از اجزای کلیدی در عملکرد صحیح موتور و تجهیزات وابسته به آن است. یکی از قطعات کلیدی در این سیستم، رله دوبل است که وظیفه تأمین برق مورد نیاز واحد کنترل موتور (ECU)، پمپ بنزین، انژکتورها و فن خنک‌کننده را بر عهده دارد. این قطعه با وجود اندازه کوچک خود، تأثیر بسزایی در راه‌اندازی و ادامه عملکرد خودرو دارد. از این رو، خرابی رله دوبل معمولا منجر به بروز مشکلاتی چون روشن نشدن خودرو، قطع برق اجزای حیاتی یا حتی خاموش شدن ناگهانی در حین رانندگی می‌شود. در این مطلب، با علائم و دلایل خرابی رله دوبل، نحوه تشخیص آن، روش‌های تعمیر و پیشگیری، و زمان مناسب برای تعویض آشنا میشویم. همراه ما باشید.
علائم خرابی رله دوبل کدام‌اند؟
خرابی رله دوبل به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتاند از:
- روشن نشدن خودرو یا استارت خوردن بدون عمل کردن موتور
- خاموش شدن ناگهانی خودرو در حین حرکت و روشن نشدن مجدد
- روشن شدن چراغ چک روی داشبورد بدون دلیل مشخص
- کار نکردن فن رادیاتور حتی در صورت بالا رفتن دمای موتور
- افت قدرت موتور به‌خصوص در زمان شتاب‌گیری یا حرکت در سربالایی
- ریپ زدن خودرو در دورهای پایین یا در زمان حرکت آهسته
- افزایش مصرف سوخت به‌صورت غیرعادی و بدون تغییر در الگوی رانندگی
- عدم عملکرد پمپ بنزین پس از باز کردن سوئیچ
- بروز تدریجی علائم که با گذر زمان شدت گرفته و دائمی می‌شوند.
اگر یکی از مدل‌های خودرو پژو را سوار می‌شوید، جالب است بدانید که بسیاری از این نشانه‌ها به عنوان علائم خرابی رله دوبل پژو شناخته می‌شوند، به‌ویژه در مدل‌هایی که رله دوبل نقش حیاتی‌تری در عملکرد موتور و سیستم برق دارند.
دلایل اصلی خرابی رله دوبل در خودرو
رله دوبل به دلیل نقش حیاتی‌اش در برق‌رسانی به اجزای مهم خودرو، در معرض فشار کاری زیادی قرار دارد و به مرور زمان دچار فرسودگی می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل خرابی آن، ورود رطوبت یا آب به درون رله است که منجر به زنگ‌زدگی، سولفاته شدن پایه‌ها و اختلال در عملکرد می‌شود.
همچنین نوسانات برقی ناشی از باتری ضعیف یا دینام خراب نیز از عوامل مؤثر در خرابی رله دوبل هستند. از طرفی، استفاده از قطعات غیراستاندارد، سیم‌کشی معیوب، تعمیرات غیرتخصصی سیستم برق خودرو، ضربه یا لرزش شدید در محل نصب رله، همگی در افزایش احتمال خرابی آن نقش دارند. علاوه بر این، کیفیت ساخت پایین و گرمای مداوم باعث ترک برداشتن بورد داخلی و قطع اتصالات رله دوبل می‌شود.
برق رله دوبل از کجا تأمین می‌شود؟
رله دوبل برای انجام وظیفه اصلی خود، نیازمند دریافت برق مستقیم از سیستم تغذیه خودرو است. منبع اولیه تأمین برق این قطعه، باتری خودرو بوده که پس از عبور از سوئیچ و جعبه فیوز، جریان را به رله می‌رساند. پس از چرخاندن سوئیچ به حالت روشن، برق از طریق فیوزها و گاهی از طریق واحدهایی مانند BCM (ماژول کنترل بدنه) یا ECU به پایه‌های فرمان رله دوبل ارسال می‌شود. در این مرحله، رله فعال شده و جریان برق را به اجزایی مانند پمپ بنزین، ECU، انژکتورها و فن خنک‌کننده منتقل می‌کند.
رله دوبل معمولاً دارای دو مدار مجزا برای برق‌رسانی است: یکی در زمان استارت اولیه و دیگری در حین عملکرد عادی موتور. عملکرد درست این رله تنها زمانی امکان‌پذیر است که تمامی مسیرهای برق‌رسانی، از جمله سیم‌کشی، پایه‌ها و فیوزها در وضعیت سالم قرار داشته باشند.
چرا خرابی رله دوبل می‌تواند خطرناک باشد؟
خرابی رله دوبل تنها یک مشکل ساده الکتریکی نیست، بلکه اغلب خطرات جدی برای عملکرد و ایمنی خودرو ایجاد می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین خطرات آن، خاموش شدن ناگهانی خودرو در حین حرکت است. این اتفاق ممکن است در سرعت بالا، در جاده یا هنگام عبور از چهارراه رخ دهد و خطر تصادف را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. از آن‌جایی که رله دوبل وظیفه برق‌رسانی به ECU و پمپ بنزین را دارد، در صورت خرابی آن، احتراق در موتور متوقف شده و خودرو بدون هشدار خاموش می‌شود.
همچنین در خودروهایی که فن خنک‌کننده موتور نیز از طریق رله دوبل فعال می‌شود، خرابی آن باعث قطع برق فن و افزایش دمای موتور شده و داغ شدن بیش از حد موتور منجر به سوختن واشر سرسیلندر یا آسیب دیدن قطعات حیاتی می‌شود.
در صورتی که سمند ef7 سوار می‌شوید؛ جالب است بدانید که علائم خرابی رله دوبل سمند ef7 نیز معمولاً با کار نکردن فن، افزایش دمای موتور و اختلال در عملکرد سیستم سوخت‌رسانی همراه است. علاوه بر این، اگر برق ECU قطع شود، حافظه موقت آن پاک شده یا تنظیمات داخلی مختل می‌شوند که در خودروهای پیشرفته، عملکرد سیستم‌های دیگر مانند گیربکس یا سیستم ضدسرقت را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. به طور کل، خرابی رله دوبل یک مسئله فنی بسیار جدی است که در صورت خرابی، نیاز به رسیدگی فوری دارد.
در صورت خرابی رله دوبل چه باید کرد؟
در صورت مشاهده علائم خرابی رله دوبل، اولین اقدام این است که خودرو را خاموش کرده و از ادامه حرکت پرهیز شود. سپس لازم است عملکرد سیستم برق توسط فرد متخصص بررسی شود. استفاده از دستگاه دیاگ برای شناسایی خطاهای مربوط به ECU و سایر اجزای وابسته، یکی از دقیق‌ترین روش‌های تشخیص است. در صورتی که مشکل از رله دوبل تأیید شد، بسته به نوع آسیب، قطعه باید تعمیر یا تعویض شود.
از سوی دیگر، اگر آسیب سطحی باشد، مانند زنگ‌زدگی پایه‌ها یا اتصالات ضعیف، تمیز کردن آن با اسپری کنتاکت‌شوی تا حدی مؤثر خواهد بود. اما اگر بورد داخلی رله آسیب دیده باشد، تعویض کامل رله ضروری است. علاوه بر خود رله، باید سیم‌کشی‌های اطراف آن نیز بررسی شده و در صورت وجود مشکل، اصلاح شود.
دقت داشته باشید که تأخیر در رسیدگی به خرابی رله دوبل، معمولاً به پمپ بنزین، ECU یا سایر اجزای الکترونیکی خودرو آسیب وارد می‌کند و هزینه‌های سنگینی در پی خواهد داشت. بنابراین، در صورت بروز اختلال در روشن شدن خودرو یا عملکرد سیستم سوخت‌رسانی، بررسی دقیق رله دوبل اقدامی ضروری و پیشگیرانه به‌شمار می‌رود.
عمر مفید رله دوبل چقدر است؟
عمر مفید رله دوبل بستگی زیادی به کیفیت ساخت، برند تولیدکننده، شرایط کارکرد خودرو و وضعیت سیستم برق‌رسانی دارد. به‌طور میانگین، رله دوبل بین ۸۰ تا ۱۵۰ هزار کیلومتر عملکرد مطلوب از خود نشان می‌دهد. اگر خودرو به‌طور منظم سرویس شود، سیستم برق در سلامت کامل باشد و از قطعه‌ای با کیفیت بالا استفاده شده باشد، حتی این قطعه تا بیش از ۵ سال بدون ایراد کار می‌کند. با این حال، عواملی مانند گرمای بیش از حد در محفظه موتور، نوسانات ولتاژ، ورود رطوبت و استفاده از تجهیزات برقی غیراستاندارد باعث کاهش عمر مفید رله دوبل می‌شوند.
فرسایش تدریجی پایه‌های اتصال، سولفاته شدن و سوختگی بورد داخلی از رایج‌ترین دلایل کاهش کارایی رله دوبل هستند. در بسیاری از خودروها، خرابی رله دوبل بعد از چند سال استفاده بروز می‌کند و به‌عنوان یکی از قطعات مصرفی، باید در فواصل زمانی مشخص بررسی و در صورت نیاز تعویض شود.
چگونه می‌توان خرابی رله دوبل را تشخیص داد؟
تشخیص خرابی رله دوبل نیازمند دقت و آشنایی نسبی با اجزای برق خودرو است. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای شروع بررسی، گوش دادن به صدای پمپ بنزین هنگام باز کردن سوئیچ است. در شرایط عادی، با چرخاندن سوئیچ، صدای کوتاهی از فعال شدن پمپ به گوش می‌رسد. اگر این صدا شنیده نشود، احتمال خرابی رله وجود دارد. یکی دیگر از روش‌های دقیق، استفاده از دستگاه دیاگ است. این دستگاه خطاهای مربوط به قطع برق اجزایی مانند ECU، انژکتورها یا پمپ بنزین را ثبت کرده و نمایش می‌دهد.
در روش دستی و سنتی‌تر، با کمک مولتی‌متر، ولتاژ ورودی و خروجی رله دوبل بررسی می‌شود. اگر ولتاژ به رله برسد اما از آن خارج نشود، این نشانه واضحی از خرابی رله است. همچنین در برخی موارد، با باز کردن قاب رله و بررسی بورد داخلی علائمی مانند سوختگی، زنگ‌زدگی یا قطعی اتصالات قابل مشاهده خواهد بود. در صورت تردید، بهتر است رله را موقتاً با یک نمونه سالم جایگزین کنید و تأثیر آن را بر عملکرد خودرو بسنجید.
علاوه بر روش‌های گفته شده، با استفاده از دستگاه دیاگ، خرابی رله دوبل قابل تشخیص است. به این صورت که ابتدا سوکت دستگاه را به قطعه مورد نظر متصل کرده و سوئیچ خودرو را در حالت روشن قرار دهید. سپس وارد منوی عملگرها در دستگاه دیاگ شده و گزینه تست پمپ بنزین را انتخاب کنید. در این مرحله، باید صدای عملکرد پلاتین رله شنیده شود. اگر صدایی دریافت نشد، ابتدا باید از وجود جریان برق در رله دوبل اطمینان پیدا کنید. در صورتی که برق به رله می‌رسد اما پلاتین صدایی ایجاد نمی‌کند، نشان‌دهنده خرابی این قطعه است .در مجموع، شناسایی سریع و درست خرابی رله دوبل، از آسیب‌های جدی‌تر به سیستم سوخت و برق خودرو جلوگیری می‌کند و هزینه تعمیرات را کاهش می‌دهد.
جالب است بدانید برخی مدل‌های پراید انژکتوری وجود دارد که در آنها سیستم ECU زیمنس (Siemens) استفاده شده است. اگر چنین خودرویی سوار می‌شوید، علائم خرابی رله دوبل پراید زیمنس شامل روشن نشدن خودرو، کار نکردن پمپ بنزین و فن رادیاتور، و خاموش شدن ناگهانی در حین حرکت است و در صورت مشاهده این علائم، به تعمیرگاه تخصصی برق خودرو یا تعمیرکار ECU مراجعه کنید.
تعمیر خرابی رله دوبل چگونه انجام می‌شود؟
تعمیر خرابی رله دوبل بستگی به نوع و میزان آسیب‌دیدگی آن دارد. در بسیاری از موارد، اگر مشکل تنها به پایه‌های رله مربوط باشد و نشانه‌هایی از زنگ‌زدگی، سولفاته شدن یا شل بودن اتصالات دیده شود، با تمیز کردن پایه‌ها و تقویت لحیم‌ها عملکرد رله به حالت عادی باز میگردد. استفاده از اسپری کنتاکت‌شوی یا ابزار تمیزکننده برای پاک‌سازی پایه‌ها یکی از ساده‌ترین اقدامات در این زمینه است.
در برخی مواقع، علت خرابی به قطعات داخلی بورد مانند رله‌های کوچک، مقاومت‌ها یا مسیرهای مسی مربوط می‌شود. در این صورت تعمیر نیازمند باز کردن کامل رله و بررسی دقیق بورد الکترونیکی آن خواهد بود. این نوع تعمیرات تنها در صورتی قابل انجام است که فرد تعمیرکار مهارت کافی در زمینه لحیم‌کاری و شناخت قطعات الکترونیکی داشته باشد. با این حال، به‌دلیل حساس بودن ساختار داخلی رله دوبل و احتمال آسیب بیشتر در هنگام تعمیر، در بسیاری از موارد پیشنهاد می‌شود به جای صرف وقت و هزینه برای بازسازی، از یک رله نو و استاندارد استفاده شود. به علاوه، پیش از نصب رله جدید یا تعمیرشده، بررسی کامل مسیرهای سیم‌کشی و اطمینان از سلامت سایر اجزای سیستم برق خودرو ضروری است.
روش‌های پیشگیری از خرابی رله دوبل
برای جلوگیری از خرابی زودهنگام رله دوبل، رعایت نکات ساده اما مهم در نگهداری خودرو ضروری است. نخستین اقدام، محافظت از محل قرارگیری رله در برابر رطوبت، آب و گردوغبار است. بسیاری از خودروها رله را در نزدیکی موتور یا زیر کاپوت نصب کرده‌اند که در معرض حرارت و رطوبت قرار دارد. استفاده از درپوش‌های ضدآب و جلوگیری از شست‌وشوی موتور با فشار بالا تأثیر زیادی در افزایش عمر رله دارد.
بررسی منظم سیم‌کشی‌ها، اتصالات، و پایه‌های رله نیز اهمیت زیادی دارد. در صورتی که اتصالات شل یا زنگ‌زده باشند، رله تحت فشار قرار گرفته و به‌مرور زمان دچار آسیب می‌شود. علاوه بر این، استفاده از قطعات برقی استاندارد و عدم دستکاری در سیستم برق خودرو از دیگر اقدامات پیشگیرانه است. همچنین، در سرویس‌های دورهای، بهتر است عملکرد رله دوبل توسط دیاگ یا تست دستی بررسی شود. اگر علائمی مانند روشن نشدن پمپ بنزین یا تاخیر در روشن شدن خودرو دیده شد، حتما رله دوبل را بررسی کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله توضیح دادیم که رله دوبل یکی از قطعات حیاتی در سیستم برق‌رسانی خودروهای انژکتوری است که برق ECU، پمپ بنزین، انژکتورها و فن خنک‌کننده را تأمین می‌کند. خرابی رله دوبل معمولا با علائمی مانند روشن نشدن خودرو، خاموش شدن ناگهانی، افزایش مصرف سوخت و کار نکردن فن همراه است.
دلایل اصلی خرابی این قطعه نفوذ رطوبت، نوسانات برق، کیفیت پایین ساخت و فرسودگی پایه‌ها هستند. تشخیص این مشکل از طریق صدای پمپ بنزین، تست دیاگ یا بررسی ولتاژ انجام می‌شود. در صورت خرابی، باید رله دوبل تعمیر یا تعویض شود تا از آسیب به سایر اجزا جلوگیری شود. برای پیشگیری نیز بررسی منظم اتصالات، محافظت در برابر رطوبت و استفاده از قطعات استاندارد ضروری است.
سوالات متداول:
آیا خرابی رله دوبل می‌تواند بر روی سایر تجهیزات تأثیر بگذارد؟
رله دوبل برق اجزای حیاتی مانند ECU، پمپ بنزین و فن رادیاتور را تأمین می‌کند. در صورت خرابی، این قطعات از کار می‌افتند و عملکرد خودرو به‌کلی مختل می‌شود. همچنین امکان آسیب به ECU یا بالا رفتن دمای موتور وجود دارد.
چه زمانی باید رله دوبل را تعویض کرد؟
وقتی خودرو روشن نمی‌شود، خاموش می‌کند یا پمپ بنزین و فن کار نمی‌کنند، زمان بررسی رله است. اگر با تست یا دیاگ مشخص شود که رله عملکرد مناسبی ندارد، باید فوراً تعویض شود.
همچنین پس از رسیدن به عمر مفید یا مشاهده نشانه‌های ناپایداری برق، تعویض پیشگیرانه توصیه می‌شود.
